Hoe goed kan ik vergeven?

Al een tijd wilde ik een artikel schrijven over het onderwerp ‘Vergeven’. Het kwam er niet van om verschillende redenen. De eerste is dat vergeven een vrij ingewikkeld proces is dat bovendien tijd in beslag neemt. Ik wil het niet als iets simpels afspiegelen; het is niet iets dat je zomaar even doet. Ten tweede zijn er mensen die in hun leven ontwrichtende gebeurtenissen hebben meegemaakt. Dat is pittig, en ik wil niet het idee geven dat dit artikel alles bevat om daar mee om te gaan. Ten derde wil ik niet het idee geven dat je moet vergeven. Misschien ben je er nog niet aan toe of nog niet in staat. Vergeven vereist moed en kracht.

Toch schrijf ik dit artikel. Omdat vergeven je heel veel oplevert. Ook wil ik misvattingen over vergeven bespreken. Omdat vergeven over iets anders gaat dan veel mensen denken.

Ik hoop dat deze tekst je tot denken aanzet. Als je kunt vergeven kan je de wereld mooier maken.

Oefening downloaden

Hier kan je een PDF bestand met een oefening downloaden: Download - Oefening vergeven

Oefen hiermee in vergeven. Begin met iets kleins dat is gebeurd. Bijvoorbeeld iemand in het verkeer die wat deed waar je je aan ergerde, iemand die lelijk tegen je deed of je kind dat vervelend was. Veel succes!

Opzet artikel

Eerst schrijf ik over de vervelende gebeurtenissen. Dan over wat vergeven je oplevert en wat er gebeurt als je niet vergeeft. Vervolgens benoem ik wat vergeven is en wat het niet is. Daarna volgen de stappen in het proces van vergeven.

De aanleiding: vervelende gebeurtenis(sen)

Er is je iets aangedaan door een ander. Je ouders hebben je onheus behandeld in je jeugd, een collega heeft je een hak gezet, een vriend liet je zitten terwijl je hem/haar nodig had, je partner is vreemd gegaan, om een paar voorbeelden te noemen. Iedereen heeft vervelende gebeurtenissen meegemaakt, er is geen ontkomen aan.

Maak contact met een gebeurtenis van enige tijd geleden: wanneer iemand je pijn heeft gedaan. Roept dit van alles op? Dan heb je niet vergeven.

Als je hebt vergeven dan kan je aan de ander denken zonder dat je iets van deze ander hoeft. Je kunt weer verder met je leven.

Wat vergeven je oplevert

Als je iemand vergeeft dan laat je los. Je laat de ander en het oud zeer tussen gaan. Er valt een last van je schouders. Je verliest geen energie meer met bezig zijn met de ander. Daardoor krijg je ruimte, kan je vrijer ademen en gaat je energie weer stromen. Je hebt jezelf bevrijd.

Wat gebeurt er als je niet vergeeft?

Als je iets niet goed verwerkt dan blijf je er contact mee houden. Je zit vast in het verhaal met de ander. Het blijft je bezig houden. Als je eraan denkt dan zit je hoofd voor je weet vol met oude verhalen en komen de bijbehorende vervelende gevoelens naar boven. Je bent boos op de ander. Jou is onrecht aangedaan en je zou revanche willen nemen. De ander heeft schuld en je wilt de rekening vereffenen. Je wilt erkenning van de ander over wat hij/zij je heeft aangedaan. Je sleept de vervelende gevoelens als een last met je mee.

Als deze gevoelens lang aanhouden kan dit zich omzetten naar wrok: langdurige, vastgezette boosheid. Je kunt erbij mokken: klagen over wat de ander je heeft aangedaan. Dan weet je precies wat de ander allemaal niet goed heeft gedaan. Je weet welk onrecht jou is aangedaan. De ander is helemaal verantwoordelijk geworden hoe jij je nu voelt. Dan heb je  jezelf tot slachtoffer gemaakt (“Dit is mij overkomen”). Je zit vast in je eigen gelijk en hebt een vernauwde blik: de ander is helemaal slecht.

Overigens: als iets recentelijk gebeurd is, is boosheid een nuttige emotie. Het helpt je om grenzen aan te geven en om een ander te laten merken dat je voor jezelf opkomt. Het beschermt je tegen vervelende gevoelens, want het geeft je een gevoel van beheersing over de situatie. Je kunt je er krachtig bij voelen.

Als je niet vergeeft kan het de rest van je leven blijven beheersen of beïnvloeden. Je blijft de situatie herleven als je eraan denkt en je komt telkens in contact met je gekwetste gevoelens. Lang geleden zag ik in een tv-programma twee stellen van wie een kind was omgekomen door een automobilist die te veel had gedronken.

Het ene stel zat vast in verdriet en wrok, ze waren verbitterd. Je kon dat zien en horen aan hun houding, taalgebruik en energie. “Hij heeft een paar jaar gevangenis gekregen, maar wij hebben levenslang”. Ze zaten vast in het verhaal en de bijbehorende gevoelens en hun leven was hun niets meer waard. Ze hadden de macht over hun leven aan de boosdoener gegeven.

Het andere stel had uiteindelijk de automobilist kunnen vergeven. Ze hadden contact met hem gezocht en met hem gesproken. Dat was niet eenvoudig geweest en had tijd gekost. Maar uiteindelijke konden ze op een feitelijke manier over de gebeurtenissen spreken. Ze hadden zichzelf kunnen bevrijden en konden daardoor weer verder met hun leven.

Waarom zou je vergeven?

Vergeven doe je voor jezelf. Je vergeeft om jezelf beter te voelen. Om jezelf een betere toekomst te gunnen. Opdat je weer vrij bent. Weer gelukkig kunt zijn.

Je vergeeft anderen omdat ze ook gewoon mensen zijn.

Wat vergeven is

Vergeven gaat over jezelf. Je kiest voor jezelf.

Je doet het alleen. Het is een innerlijk proces. Je hoeft geen lastige gesprekken met de ander aan te gaan. Je hebt er de ander niet bij nodig. Zo kan je iemand ook na diens dood nog vergeven.

Vergeven gaat langzaam en is ingewikkeld. Neem er de tijd voor en doe het in kleine stapjes.

Een gebeurtenis is de aanleiding voor jouw vervelende gevoelens van wrok, beschuldiging en soms haat. Nu de tijd zoveel verder is neem je zelf verantwoordelijkheid over deze gevoelens en ruimt ze op. Je haalt de verbindingen weg tussen het verleden en de heftige emoties die eraan vast zaten.

Het belangrijkste gereedschap om te kunnen vergeven is empathie en compassie. Empathie houdt in dat je jezelf kunt inleven in de ander: hoe het voor de ander is.  Compassie hebben betekent dat je kunt meeleven met de ander: dat je met mededogen en vriendelijkheid naar de ander kunt kijken. Door jouw empathie en compassie neem je wat er is voorgevallen minder persoonlijk. Ze laten je gevoelens verschuiven.

In het proces van vergeven kijk je de dingen aan zoals ze zijn geweest. Je aanvaardt wat er is gebeurd en je laat de hoop varen op een beter verleden.

Wat vergeven niet is

Vergeven gaat niet over de ander. Het draait niet om de boosdoener.

Vergeven gaat niet over het verleden willen veranderen of de feiten verdraaien. Dan heb je geen aandacht voor wat jou is aangedaan. Het gaat niet over gebeurtenis(sen) willen goedpraten. Niet over excuses verzinnen waarom de ander iets heeft gedaan. Het gaat ook niet over relativeren, willen vergeten of ontkennen wat er is gebeurd.

Je verloochent jezelf niet als je vergeeft.

Vergeven gaat niet over bijleggen of je met iemand verzoenen. Dat is ook een mooi proces, maar dat gaat over excuses maken, sorry zeggen en een relatie lijmen. Zo’n proces kan je doormaken als je met iemand verder wilt (zoals je partner, familie, vrienden, collega’s).

Vergeven gaat ook niet over voorwaarden stellen aan de ander. Dat de ander iets moet doen voordat je hem/haar kunt vergeven: boete doen, straf krijgen, excuses aanbieden, beloven dat hij/zij het niet meer doet, zijn/haar leven beteren. Als je dat verlangt ben je afhankelijk van de bereidheid van de ander om zo te willen handelen. Je legt de verantwoordelijkheid dan neer bij de ander en je kunt het niet meer zelf doen.

Het proces van vergeven

Hieronder staan in het kort de stappen in het proces van vergeven. Het hoeft niet zo te zijn dat alle onderdelen aan bod komen, of in de volgorde zoals genoemd. Het geeft een idee van het proces.

• Neem het besluit om te gaan vergeven. Als je contact maakt met de wil om te veranderen is de kans groter dat je erin slaagt.
• Beschrijf wat er gebeurd is en wat er niet OK was. Hierdoor krijg je helder waar het over gaat.
• Aanvaard wat gebeurd is. Soms willen mensen niet zien wat er is gebeurd en dat staat vergeven in de weg.
• Heb mededogen met jezelf. Door mild te zijn over jezelf haal je lading af naar jezelf.
• Erken je pijn en laat het los. Deze stap kan lastig zijn omdat die je brengt naar vervelende gevoelens. Het is echter wel een noodzakelijke stap. Je maakt contact met pijn en je laat het weer los.
• Laat verwachtingen varen. In deze stap stop je met verwachten van dingen van anderen die ze je niet zullen geven.
• Verplaats je in de ander door vragen te stellen. Kijk met vriendelijkheid naar de ander.
  • Bij ernstige gebeurtenissen kan het te zwaar zijn om dit te doen. Dan is het moment er nog niet voor.
• Vergeef de ander.
• Maak jezelf los van de situatie.
• Herschrijf je gebeurtenis. Kijk met een andere blik terug.
• Voel nieuwe energie.

Sterk

Toen ik zelf iemand na heel veel jaren wilde (en kon) vergeven ontleende ik kracht aan een uitspraak van Mahatma Ghandi. Hij zei: “De zwakken kunnen nooit vergeven. Vergeven is een kenmerk van de sterken.”

Ik wilde graag tot de sterken behoren.

Dit artikel is ook geïnspireerd door teksten van Robert Enright, Willem Glaudemans, Fred Luskin en Haemin Sunim.